زلزله

        زلزله لرزش ناگهاني و سريع زمين است كه در بيشتر مواقع بدون هشدار قبلي و در هر زمان از شبانه روز روي مي دهد . زلزله هنگامي رخ مي دهد كه نيروي كششي ذخيره شده در درون زمين و پوسته سخت و صخره اي آن ، آزاد مي شود و اين انر‍ژي رها شده از طريق امواج زلزله به سطح زمين منتقل مي شود زمين لرزه در يك منطقه پر جمعيت باعث كشته و مجروح شدن شمار زيادي از انسان ها و نيز وارد آمدن خسارت هاي بسياري مي گردد.

شناسايي مناطق پر خطر و نيز برنامه ريزي جهت آمادگي ، مي تواند باعث نجات جان افراد و به ويژه كاهش جراحت ها و خسارات ناشي از وقوع زلزله شود

اقدامات قبل از وقوع زلزله

از آنجا كه زلزله اغلب بدون اطلاع قبلي ، غيرمنتظره و آني رخ مي دهد لذا شناسايي مناطق آسيب پذير و همچنين برنامه ريزي و آموزش براي به حداقل رساندن آسيب پذيري جوامع انساني ، امري ضروري تلقي مي شود ،مقاوم سازي سازه ها و رعايت آيين نامه هاي ساخت و ساز و مقاوم سازي ساختمان نيز بيمه آن ،محكم كردن اشيا به ديوارها و همينطور روشنايي ها به سقف ،باعث كاهش اثر و ميزان خسارت هاي احتمالي زلزله مي گردد

·         شناسايي عوامل ايجاد كننده خطر و اقدامات لازم براي رفع و يا كاهش اين عوامل

·         قفسه ها را به ديوارها متصل و محكم كنيد

·         اشياي بزرگ و سنگين تر را در قفسه هاي پايين تر قرار دهيد

·         اشياي شكستني را در طبقات پايين كابينت نگهداريد و درب آن را محكم ببنديد

·         روشنايي ها را در محل خود ثابت و محكم كنيد

·         در صورت وجود آسيب و شكاف در سقف و ديوارهاي خانه با يك كارشناس مشورت كنيد

·         وسايل سنگين نظير تابلوها و آينه ها را دور از محل خواب قرار دهيد و در جاي خود محكم كنيد

·         سيم كشي برق ساختمان و سيستم لوله كشي گاز را به صورت دوره اي براي يافتن عيوب احتمالي بررسي نماييد ،چرا كه خطر آتش سوزي وجود دارد

·         محصولات قابل اشتعال مانند اسپري حشره كش را در كابينت و قفسه هاي پاييني قرار دهيد

·         وسايل گرمايي مانند آبگرمكن ،بخاري يا اجاق گاز را به ديوار يا كف ساختمان تثبيت كنيد. براي نمونه وسايل گرمايشي ايستاده (مانند آبگرمكن استوانه اي شكل ) را در گوشه ديوار مي توان به صورت زير تثبيت كرد

·         بخاري يا آبگرمكن را در فاصله 25 تا 30 سانتي متري از ديوارها در گوشه و كنج قرار دهيد . براي تثبيت وسيله به ديوار از چهار عدد تسمه فلزي قابل انعطاف (نظير تسمه هاي بسته بندي كالا) با مقاومت كافي استفاده نماييد . براي اين كار دو تسمه در بالا در فاصله حدود 20 سانتيمتري از لبه بالايي وسيله گرمايش در خلاف جهت يكديگر ( يكي در جهت عقربه هاي ساعت و ديگري و در خلاف جهت آن)به دور وسيله بسته شوند. سپس به وسيله پيچ و رول پلاك مناسب با ضخامت و طول كافي (طول حداقل 5/7 و ضخامت حدود 5/0 سانتي متر ) در دو طرف وسيله گرمايش (و نه از پشت آن)به دو ديوار وصل شوند . دو تسمه نيز به همين روش در حدود 10 سانتيمتر بالاتر از لبه پاييني وسيله گرمايش به دور آن بسته و به ديوار پيچ شوند

·         اشيا و ملزوماتي را كه در خارج از ساختمان قرار دارند مانند كولرها ، لوله هاي دودكش ، گلدان ها و... را در جاي خود محكم كنيد و آن ها را در اماكني قرار دهيد كه خطر سقوط نداشته باشند .

·         اشيا و ملزوماتي كه احتمال سقوط دارند را در جاي خو د مستحكم كنيد

·         شناسايي مكان هاي امن داخل و خارج خانه

·         زير مبلمان و اثاثيه محكم نظير يك ميز (غير شيشه اي )

·         كنار يك ديوار داخلي

·         دوري از جاهايي كه احتمال ريختن خرده شيشه وجود دارد (مثلا" نزديك پنجره ها،آينه ها ،تابلوها)و يا جايي كه احتمال سقوط وسايل سنگين از قفسه مي رود

·         در فضاي باز ،بايد از ساختمان ها ، درخت ها ،خطوط تلفن و تيرهاي چراغ برق و پل هوايي دور شد

·         آموزش خود و اعضا ي خانواده

·         همه اعضاي خانواده بايد بياموزند كه چگونه جريان برق را قطع كنند و شيرهاي آب و گاز و نظاير آن را از محل اصلي ببندند

·         حداقل يكي از اعضاي خانواده بايد با اصول اقدامات امداد و كمك هاي اوليه آشنا باشد

·         براي كسب اطلاعات بيشتر در مورد زلزله با جمعيت هلال احمر منطقه خود و يا تلفن نداي امداد جمعيت (147) تماس بگيريد

·         تهيه وسايل ضروري و نگهداري آنها در جاي امن با اطلاع همه اعضاي خانواده

·         چراغ قوه با باتري يدك

·         راديو با باتري يدك

·         جعبه كمك هاي اوليه و دستورالعمل استفاده از آن كه شامل حداقل اين موارد است : چسب زخم،باند و گاز استريل ،چسب پارچه اي ،قيچي ، مواد ضد عفوني كننده ، پماد سوختگي و داروهاي بدون نسخه مانند برخي مسكن ها ، شربت معده ، قطره چشمي و نيز داروهايي كه با تجويز پزشك به طور منظم استفاده مي كنيد

·         دفترچه حاوي شماره تلفن هاي ضروري و مراكز امداد را فراموش نكنيد

·         حداقل 4 ليتر آب را براي هر فرد در يك ظرف نشكن ذخيره كنيد ، هر چند وقت يكبار از نظر تازگي و بهداشتي بودن آن را بررسي و تعويض نماييد

·         مواد غذايي فاسد نشدني به تعداد افراد خانواده براي مدت 3 روز (مانند غذاي كنسرو شده ،كمپوت ، بيسكويت، مواد غذايي خشك)

·         وسايل بهداشتي شخصي (حوله ،صابون ، خمير دندان و مسواك ، پودر شوينده ، دستمال كاغذي و...)

·         در باز كن معمولي

·         دستكش و كفش هاي مناسب

·         يك عدد چادر مسافرتي

·         كپسول آتش نشاني كه داراي شارژ لازم بوده و روش استفاده از آن تمامي افراد خانواده آموزش ديده اند

·         كارت هاي اعتباري ،اسناد و مدارك و پول نقد

·         طراحي يك برنامه ارتباط اضطراري

·         در مورد آنچه كه بايد در هنگام وقوع زلزله انجام دهيد خوب فكر كنيد

·         از آنجا كه احتمال مي رود اعضاي خانواده در هنگام وقوع زلزله از هم جدا باشند (زماني كه بزرگترها در محل كار و بچه ها در مدرسه  مي باشند ) بايد از قبل مكاني امن ، براي جمع شدن اعضاي خانواده بعد از حادثه در نظر گرفته شده باشد

·         از يك دوست يا فاميل در خارج از شهر محل زندگي خود بخواهيد كه رابط اعضاي خانواده دبعد از حادثه در نظر گرفته شده باشد

ü      كمك براي آمادگي افراد جامعه خود مخصوصا"همسايگان

·         اگر مي توانيد در روزنامه محلي خود بخش ويژه اي را پيرامون اطلاعات مورد نياز به هنگام وقوع زلزله (به همراه اطلاعات مربوط به شماره تلفن ، دفاتر اورژانس ، جمعيت هلال احمر و بيمارستان ها ) براي آگاهي عمومي منتشر كنيد

·         در منزل هفته اي يكبار وقوع زلزله فرضي را صحنه سازي نماييد و به كمك همه اعضاي خانواده به شناسايي عوامل خطر ساز بپردازيد

·         با نمايندگان شركت هاي آب ، برق و گاز در مورد نحوه قطع اين خطوط و ايمني آنها صحبت و مشورت كنيد

·         تمرين ها را به صورت گروهي انجام دهيد، تا بدين وسيله آموخته هاي خود را در مورد ساختمان ، برنامه ها ي تغيير و تبديل در مواقع اضطراري در ساختمان ، خطرات احتمالي و در نهايت برنامه اضطراري خانواده و همسايگان با هم بكار گيريد

·         به افراد خانواده خود پناه گيري را آموزش دهيد

اقدامات حين وقوع زلزله

فورا" در جاي امن پناه بگيريد . مراقب باشيد كه برخي زلزله ها در واقع پيش لرزه هستند و زلزله عظيم تري ممكن است در را باشد . با گام ها كوتاه قدم برداريد و تا زماني كه لرزش متوقف شود و مطمئن شويد كه خروج از محل مانعي ندارد در داخل پناهگاه (جاي امن ) بمانيد.

ü      اگر در داخل خانه هستيد

·         تا توقف لرزش ها در زير يك ميز محكم و سفت و يا در فضايي مناسب پناه بگيريد و از خود محافظت كنيد . اگر ميز بر اثر لرزش زلزله حركت كرد پايه هاي آن را محكم با دست نگاه داريد و با آن حركت كنيد اگر در نزديكي شما مكان امن وجود ندارد ، سر و صورت خود را با كمك بازوان بپوشانيد و در يك گوشه به حالت چمپاتمه بنشينيد

·         خود را از شيشه ، پنجره ها ، درب و ديوارهاي بيروني ،كتابخانه ، بوفه ، روشنايي ها و هر چيزي كه احتمال ريزش و سقوط دارد ، دور نگهداريد .

·         اگر در رختخواب هستيد همانجا بمانيد تا زماني كه لرزش متوقف شود. براي محافظت از خود يك بالش روي سر خود نگهداريد . البته اگر زير لوستر و يا در جايي هستيد كه احتمال سقوط اشيا مي رود به نزديك ترين مكان امن برويد

·         تا زماني كه لرزش ها متوقف شود در داخل خانه بمانيد سپس ، در صورت اطمينان از توقف لرزش ، از خانه خارج شويد . تحقيقات نشان داده است كه بيشترين صدمات زماني رخ مي دهد كه افراد سعي در تغيير موقعيت و يا خروج از ساختمان دارند

·         به ياد داشته باشيد بعد از وقوع زلزله احتمال قطع جريان برق ،از كار افتادن سيستم اعلام خطر آتش يا سيستم آب پاش وجود دارد

·         به هيچ وجه در زمان وقوع زلزله از پلكان و آسانسور استفاده نكنيد

ü      اگر در مكاني بيرون از خانه هستيد

·         از كنار ساختمان ها ، تيرهاي برق ، خطوط آب و... دور شويد .

·         به سرعت از خيابان و كوچه هاي باريك خارج شويد

·         اگر در فضاي باز هستيد تا زمان توقف لرزش همانجا بمانيد خطر در بيرون ساختمان ها در درب هاي خروجي و در كنار ديوارهاي خارجي وجود دارد . بيشتر مصدوميت ناشي از زلزله بواسطه ريزش ديوارها ،شكستن و خرد شدن شيشه و سقوط اجسام رخ مي دهد

·         اگر در فروشگاه ،سينما و يا اماكن پر از ازدحام هستيد ،به جاي هجوم بردن به سمت درب هاي خروجي ، به محل هاي امن برويد و حالت هاي مناسب بدن (نشستن و گرفتن سر در ميان دست ها ) را اتخاذ كنيد

ü      اگر در يك وسيله نقليه در حال حركت هستيد

·         در يك مكان امن خودرو را متوقف كنيد و در داخل آن بمانيد. از نزديك شدن به ساختمان ها ، درخت ها ، پل هاي عابر پياده و خطوط آب و برق و ... خودداري كنيد

·         با پايان لرزش با احتياط به حركت خود ادامه دهيد،از حركت در جاده ، روي پل و يا سراشيبي و دست اندازهايي كه توسط زلزله آسيب ديده ، بپرهيزيد

ü      اگر در زير آوار مانده ايد

·         كبريت روشن نكنيد

·         جلوي دهانتان را با يك دستمال كاغذي و يا يك پارچه بپوشانيد

·         چنانچه نزديك شما ديوار يا لوله وجود دارد به آرامي ضربات ممتدي به آن بزنيد تا امدادگران بتوانند محل محبوس شدن شما را پيدا كنند . اگر سوت همراهتان بود از آن استفاده كنيد . آخرين راه اينست كه فرياد بزنيد هر چند فريادتان باعث استنشاق مقدار زيادي گرد و خاك مي شود

اقدامات بعد از وقوع زلزله

·         مراقب پس لرزها باشيد ، پس لرزه هايي كه بعد از زلزله به وقوع مي پيوندد اغلب به شدت زلزله اصلي نيستند اما باز هم مي توانند مقاومت ساختمان را كم كرده و باعث ريزش قسمت هايي از ساختمان يا اشيا و وسايل شوند ، بيشتر پس لرزه ها در اولين ساعات پس از وقوع زلزله اصلي بوقوع مي پيوندد

·         از تلفن به جز در موارد اضطراري استفاده نكنيد

·         براي كسب آخرين اطلاعات به تلويزيون يا راديو گوش دهيد

·         درب كابينت ها را با احتياط باز كنيد ، مراقب اجسامي كه احتمال سقوط دارند باشيد

·         به افراد آسيب ديده يا گير افتاده كمك كنيد ، مساعدت و ياري به همسايه هايي كه ممكن است به كمك خاصي نياز داشته باشند بويژه بچه ها ، سالخوردگان و معلولين را فراموش نكنيد

·         در صورت نياز،كمك هاي اوليه را انجام دهيد،افراد با جراحت هاي شديد را حركت ندهيد مگر اينكه در معرض خطر جدي ناشي از جراحت هاي بعدي باشند و در نهايت درخواست كمك كنيد

·         اگر دارو ، گازوييل ، سفيد كننده شيميايي و يا مايعات قابل اشتعال روي زمين ريخته شده است آن را تميز كنيد

·         مجراي دودكش ( هوا كش ) را از نظر آسيب ديدگي بازرسي كنيد ، صدمات و آسيب هاي كوچك مي تواند باعث بروز يك آتش سوزي گردد

·         تاسيسات را بازرسي كنيد

o        نشتي گاز را بررسي كنيد ، در صورت استشمام بوي گاز ، يا نشت گاز ، يك پنجره را باز كنيد و فورا" ساختمان را ترك كنيد . شير اصلي گاز را از بيرون ببنديد . اگر بنا به هر دليل گاز را قطع كرديد تنها با كمك يك كارشناس بايد جريان گاز را مجددا" برقرار نماييد

o        صدمات وارده به سيستم برق را بررسي نماييد ، در صورت مشاهده جرقه قطع شدگي سيم و يا سيم هاي آب شده و يا استشمام بوي سيم سوخته به سرعت فيوز را قطع كنيد

o        صدمات وارده به خطوط آب و فاضلاب را بررسي كنيد ، اگر سيستم فاضلاب آسيب ديده است از توالت استفاده نكنيد و يك لوله كش خبر كنيد . اگر لوله هاي آب آسيب ديده است، شير آب را ببنديد و با سازمان آب تماس بگيريد

 برگرفته از: راهنماي عمومي : اقدامات قبل ، حين و بعد از وقوع بحران هاي طبيعي و انسان ساخت      تاليف : دكتر غلامرضا حيدري